FABULA (RIQA)
RI KUK RI K’IN RI KOK
Ri kuk ni yoq’on, chupan ri ru rachoch, un b’ij pa’ che re’ ri kok, yit lowalo’ chab’enkil ma ju b’a ya b’in ta naya jun a waqan ka ma jun ya tik’ota.
Ru kok xu tzi’ ri kuk k’o pa rachoch nistin, nistin pa ra choch.
Ri kuk un ij che ri kok yit kinawtzelaj ri yin ma junta nub’anunta chawa’.
Ri yit na ya jun awaxaka’ ko jub’a’ nab’enb’ej chare’ yi ye al naj.
Ri yit nachap anin chanim yakos y ma jun ta atzu’nta’ majunta nab’enb’ejta’.
LA ARDILLA CON LA TORTUGA
La ardilla burlona,
desde su jaula dijo a doña
tortuga pasaba:
- eres tan perezosa, mi buena amiga
que tan poco adelantas cuando caminas.
Entonces doña tortuga vio en la jaula
la ardilla mil vueltas y vueltas daba.
Doña ardilla – le dijo usted se burla
sin haberle yo hecho cosa ninguna.
Cuando yo doy un paso
hacia delante, estoy siempre un poquito
mas lejos que antes.
Pero usted corre y corre, y se fatiga
y no se ha dado cuenta
que no camina.
RI KOJ RI K’IN RI CH’OY
Ye k’o nik’aj taq ch’oy pa q’ayis tajin yetza’j, chi ri’ k’o jun koj warnaq chuxe ri jun che’, k’o chik jun chikap xeruk’asoj ri koj, xna’ ri wach ri koj xkataj chanin, xuchap ri chikap ri xuk’ason ri chi’ ri koj, y xi ya ri’..
Ri ch’oy jani’ xuxi’ij ri xutzijon rik’in ri koj xu ijcha’ ra tukuyu ru mak xu’ancha’ ri koj, ri koj su joyowaj ru wach ri ch’oy xusq’opij al nukikot nutzopin ri ch’oy xa’al.
EL LEON Y EL RATON
Algunos ratoncillos jugando aturdidos en un prado, molestaban a un león que dormía placidamente al pie de un árbol. La fiera despertándose de pronto, atrapo entre sus garras al mas atrevido de la pandilla.
El ratoncillo, preso de terror, adeguro al leon que si le perdonaba la vidad la emplearía en servicio, aunque esta promesa lo hizo reir, al león termino por soltarlo.
RI KUX NI JUN WE’YTA RU TZU’UN JUN KOJ
Ri kux ni jun we’yta ru tzu’un jun koj.
Xa pun jun q’ij ru tz’at ri jun chikap ru b’inan kux xu tzu’ jani’ xuxi’ij ri xpe jun tiw churij ri kux roma xekila’ pa ki’ che ka’i chikop.
Ri kux xalmaj al chuwach ri koj.
Xu ril chik jun we’y ri koj k’a nuxij na ri’ ri kux, xu tzu’ eqal .
pa oxi’ wiyaj xuril ma xuxijta’ ri chik chuwach eqal xjelun apu ri k’a’ ri koj xitaijon ri k’e’ ri koj.
LA ZORRA QUE NUNCA HABIA VISTO UN LEON
Había una zorra que nunca había visto un león. La puso el destino un día delante de la real fiera. y como era la primera vez que lo veía, sintió un miedo espantoso y se alejo tan rápido como pudo.
Al encontrar al león por segunda vez, aun sintió miedo, pero menos qué antes, y lo observo con calma por un rato.
En fin, al verlo por tercera vez, tomó valor lo suficiente para llegar a cercarse a él para iniciar una conversación.